Ngày 26/12, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) và Viện Khảo cổ học tổ chức báo cáo sơ bộ về kết quả khai quật khảo cổ tại thành Na Lữ, xã Hoàng Tung (Hòa An), thành Bản Phủ và Di tích cự thạch Bản Thảnh, xã Hưng Đạo (Thành phố).

Tham dự cuộc họp có lãnh đạo Sở VH-TT&DL, một số sở, ban, ngành, huyện Hòa An, Thành phố; Tiến sĩ Phạm Thanh Sơn, Viện Khảo cổ học và một số nhà khoa học.

Hoạt động khai quật khảo cổ tại thành Na Lữ (Hòa An), thành Bản Phủ và Di tích cự thạch Bản Thảnh (Thành phố) từ ngày 27/11 - 25/12/2023 do các nhà khoa học thuộc Viện Khảo cổ học và Sở VH-TT&DL tiến hành.

Kết quả khai quật thành Na Lữ (lần thứ 2 ở vị trí mới) gồm 2 hố. Hố khai quật 1 nằm vị trí cửa thành phía Đông Nam, thành Nà Lữ, diện tích khai quật 220 m2. Đoàn khảo cổ khai quật phát hiện một kiến trúc cổng thành, ủng thành và kỹ thuật đắp tường thành; tìm ra dấu vết của móng thành, chân cổng thành, lòng cổng thành và các dải bó cổng thành. Đồng thời, phát hiện nhiều di vật cổ gồm: Gạch, ngói, đồ gốm men, đồ sành, kim loại… thuộc nhiều giai đoạn lịch sử thời Đường, Minh (Trung Quốc) và Trần, Lê sơ, Mạc..

Hố khai quật thứ 2, nằm ở khu vực Vườn Đạn của nội thành Na Lữ, cách Đền Vua Lê khoảng 250 m về phía Nam, cách hố 1 khoảng 400 m, diện tích 180 m2. Qua khai quật xuất lộ 26 dấu tích có hệ thống kiến trúc nhà Trần và nhà Mạc có diện tích khoảng 300 m2, nhà 7 gian, 2 gian trái, dấu tích tìm thấy 15 móng cột, 3 dải ngói đổ, 2 nền kiến trúc, 1 cụm đạn đá, 4 hố chôn cột và 1 hố đất đen. Đây có thể là công trình kiến trúc hình thái cung điện có 2 tầng văn hóa của 2 giai đoạn lịch sử, lớp văn hóa nhà Trần (thế kỷ XIII, XIV) và lớp văn hóa thời nhà Mạc (thế kỷ XVI, XVII). Ngoài ra, còn tìm thấy đồ gốm, men, đồ kim loại, đạn đá phản ánh các giai đoạn lịch sử từ thế kỷ thứ IX - XVII. Kết quả hố khai quật 2 có thể nhận diện rõ hơn diện mạo bên trong thành Na Lữ, cung cấp tư liệu chân xác cho những nghiên cứu và hoạch định trong tương lai về nghiên cứu vương triều nhà Mạc trên vùng đất Cao Bằng đặc biệt là kinh đô Na Lữ.

Kết quả khai quật lần thứ nhất, thành Bản Phủ thuộc hố khai quật góc Nam của tòa thành, xóm Hồng Quang 1, xã Hưng Đạo, diện tích khai quật 150 m2. Đoàn khảo cổ đã đào sâu xuống chân thành khai quật phát hiện 7 lớp đất đắp có màu sắc khác nhau; khai quật nhiều hiện vật đá, gốm men, thời Lý, Trần, Lê sơ và Mạc trong các lớp đất đắp tại thành Bản Phủ; gốm men Trung Quốc được phát  hiện thuộc thời nhà Minh, thế kỷ XVII.

Kết quả khai quật lần thứ nhất, địa điểm Bản Thảnh, Hố khai quật diện tích 50 m2 được mở cạnh suối chảy qua guốc đá Bản Thành, xã Hưng Đạo. Qua 4 lớp đào sâu 90 cm cho thấy địa tầng khu vực guốc đá Bản Thành gồm có 5 lớp, diễn biến các lớp trầm tích địa tầng khu vực guốc đá Bản Thảnh có xu hướng cao ở phía Tây và thấp dần phía Đông, có thể là bờ sông cổ của sông Bằng Giang (dòng chảy hiện nay gần di tích có thể đã bị đổi dòng). Tìm được các hiện vật đá cuội, đá vôi, mản sứ (thời nhà Minh, ghi “Vĩnh Lạc Niên Chế”); tiền đồng, gạch vồ, cọc gỗ..., gắn với lịch sử thành nhà Mạc, thế kỷ XVII.

Tại cuộc họp, đại diện Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, chuyên gia Viện Khảo cổ học, lãnh đạo huyện Hòa An, Thành phố, Hội Di sản Cao Bình (Hưng Đạo, Thành phố) ghi lại kết quả khai quật có nhiều phát hiện mới về lịch sử phong kiến Việt Nam, cụ thể là quá trình nhà Mạc đóng đô tại Cao Bằng thế kỷ XVI, XVII, xây dựng chế độ xã hội phong kiến phát triển và giao thương kinh tế với nước ngoài. Đặc biệt, phát hiện mới về kiến trúc cổ tại hố khai quật 1, 2, thành Na Lữ; thành Bản Phủ, đôi guốc đá Di tích cự thạch phát hiện nhiều cổ vật khẳng định Cao Bằng là vùng đất cổ rộng lớn.

Kết quả khai quật cơ sở khoa học gợi mở khoa học mới trên địa bàn xã Hoàng Tung (Hòa An) và Hưng Đạo (Thành phố) còn nhiều di tích về một kinh đô phong kiến hiện nay tỉnh Cao Bằng chưa khai quật, cần phải tiếp tục mở rộng khai quật khảo cổ cấp quy mô lớn hơn trong thời gian tới. Tuyên truyền trong nhân dân về ý thức bảo vệ các giá trị di sản và xây dựng hồ sơ trình lên các cấp có thẩm quyền công nhận di sản cấp tỉnh, cấp quốc gia.

Các chuyên gia đề xuất 5 nội dung nghiên cứu: Xây dựng kế hoạch nghiên cứu tổng thể về nhà Mạc ở Cao Bằng để so sánh với các tỉnh khác; nghiên cứu liên ngành; nghiên cứu gốm sứ, tiền xu thời nhà Trần, nhà Minh (Trung Quốc) từ đâu đến; nghiên cứu khu chế tác đạn đá, vũ khí; xây dựng các phương án bảo tồn di tích các hố đã khai quật, khoanh vùng, bảo vệ di sản.

Kết luận cuộc họp, Giám đốc Sở VH-TT&DL Sầm Việt An nhấn mạnh: Qua khai quật khảo cổ, tìm thấy quy mô kiến trúc cung điện, cổng thành, nhiều hiện vật về gốm, sứ, đạn đá, tiền xu, bia, gạch, đá, chum, ngói cổ… từ thời nhà Mạc đóng đô tại Cao Bằng vào thế kỷ XVI, XVII. Từ đây, có thể nhận diện vùng đất Hoàng Tung (Hòa An), Cao Bình, Bản Thảnh (Thành phố) xưa là một kinh thành rộng lớn của thời kỳ phong kiến nhà Mạc với nhiều công trình kiến trúc quy mô có nhiều tầng giá trị lịch sử từ thể kỷ IX- XVII.

Đây là cơ sở khoa học để Sở VH-TT&DL, Viện Khảo cổ học, các nhà khoa học và nhân dân huyện Hòa An, Thành phố tiếp tục đề nghị UBND tỉnh cho mở rộng quy mô khai quật khảo cổ để làm lộ diện rõ kiến trúc kinh thành phong kiến thế kỷ XVII tại Cao Bằng; làm sáng tỏ thêm các mối quan hệ hiện lịch sử cổ từ trước thế kỷ IX theo một số hiện vật tìm thấy tại điểm khai quật.

Nguồn Báo Cao Bằng